Kansen voor alternatieve granen en pseudogranen in Vlaanderen?

Onderzoekers van de Hogeschool Gent stelden op 15 februari in Melle de resultaten van hun onderzoeksproject Altergrain voor. Een reeks alternatieve en pseudogranen werd op de proef gesteld op gebied van teeltzekerheid, ziektegevoeligheid, verwerkingsmogelijkheden en nutritionele eigenschappen. 

Alternatieve granen

De teelt van een aantal alternatieve granen, waaronder eenkoorn, emmertarwe en khorasan werd gedurende drie jaar opgevolgd in het veld. “Alternatieve tarwes zijn de ideale low-input gewassen”, aldus Joos Latré (Hogent). Ze vragen een lage stikstofbemesting (bv 60 à 70 kg N/ha voor gangbare eenkoorn en 100 à 130 kg N/ha voor gangbare emmer). Hoe hoger de bemesting was, hoe meer legering en hoe lager de opbrengst. De opbrengst van deze oudere granen is dan ook wel een stuk lager dan die van tarwe, namelijk maximum de helft, zo’n 2 à 4 ton/ha gangbaar (verwerkbare korrel). 

In biologische teelt bracht de emmertarwe 2 à 3 ton op. Voor eenkoorn met een opbrengst van 2 à 2,5 ton per ha was het opbrengstverschil niet groot met deze van een gangbare teelt. Voor khorasan werd een opbrengst van 1,9 ton/ha gehaald.

De alternatieve graangewassen bleken weinig ziekte- en insectengevoelig, behalve khorasan. Omdat er geen middelen erkend zijn is voor dit gewas momenteel vooral de biologische teelt een optie. 

Pseudogranen

Ook de teelt van amarant, quinoa, boekweit en teff werd onderzocht in pot- en veldproeven.. Vooral de afrijping was hierbij een aandachtspunt. Amarant wou niet tijdig afrijpen, maar gaf wel een prachtig gewas. Dus, mits veredeling, zijn er misschien wel nog mogelijkheden. Ook in de verschillende quinoa rassen zat een groot verschil qua afrijping. Bovendien kennen de teelten door hun thermofiel karakter en de nood aan een late zaai een hoge onkruiddruk.

Verwerking en voeding

Verder werd tijdens het project ook gekeken naar het pellen, scheiden en vermalen van de graansoorten. Deze bewerkingen kunnen immers niet zomaar op dezelfde manier gebeuren als bij moderne tarwe. 

De nutritionele analyses toonden aan dat de alternatieve gewassen meer eiwit en meer mineralen bevatten dan de moderne tarwe. Hierbij werd opgemerkt dat de Vlaamse gewassen niet moeten onderdoen voor de Latijns-Amerikaanse wat nutriënteninhoud betreft. Belangrijke kanttekening hierbij is dat de variatie binnen tarwe ook erg groot kan zijn, en ook het teeltjaar een grote invloed heeft. 

Als je echter gaat kijken naar de opname van deze nutriënten door de mens dan zijn er uiteindelijk weinig verschillen. 

Ervaringsdeskundige aan het woord

Akkerbouwer Pieter Bijlsma mocht tot slot zijn ervaringen met de teelt van een aantal alternatieve granen delen. Hij teelt voornamelijk eenkoorn en emmer, waarvan hij zelf de zaadvermeerdering doet. Voor de afzet van zijn product is hij zelf op zoek gegaan naar bakkers die geïnteresseerd waren. Volgens Pieter moeten we niet het product willen veranderen, maar moeten we onze verwerking en onze bakprocessen aanpassen aan de kwaliteiten van het product. 

Als tip voor de Vlaamse telers geeft hij nog mee dat je best goede vaste afspraken maakt doorheen de keten. Een vaste prijs voor het hele jaar is aan te raden. Bakkers moeten zich leren aanpassen aan het graan van dat jaar, en dus indien nodig jaarlijks hun processen aanpassen. Het is dus ook zeker nuttig om je als teler te verdiepen in de wereld van de molenaars en bakkers, en om je proberen in te leven in hun situatie. 

Wordt vervolgd

Een grote uitdaging zien de onderzoekers bij het creëren van een meerwaarde die de consument bereid is te betalen, in deze heeft de biologische landbouw een voordeel. In 2019 zal “Lokaal Brood” een HOGENT-onderzoek van start gaan en zich focussen op de mogelijkheden van korte ketensamenwerking tussen landbouwer, molenaar en bakker. Mogelijke smaakverschillen, de lokale herkomst, het verhaal errond en het mogelijk ecologisch effect zouden hier elementen van succesvolle producten kunnen gaan vormen.

Teeltfiches beschikbaar

Van al deze gewassen zijn de teeltfiches beschikbaar!

- Volledige onderzoeksrapport in pdf (158p.): Meer diversiteit in landbouw en voeding: opportuniteiten voor alternatieve granen en pseudogranen in Vlaanderen

• Teelt op Vlaamse bodem van emmer, eenkoorn, khorasan, teff, quinoa, boekweit en amarant 
• Naoogstaspecten en verwerking in broodproducten
• Voedingswaarde van de alternatieve granen tegenover moderne tarwe in producten en voor de consument
• Marktanalyse en economische facetten
• Inclusief samenvatting, introductie, conclusies, bijlagen met rasdata enz.

- Infofiches (16p.): brochure met beknopte info over de diverse gewassen

• Oorsprong - Eigenschappen op het veld - Indicatie verwerkingseigenschappen voor de bakker - Voedingswaarde van korrel

- Praktische teelthandleidingen (44p.): voor teelt op Vlaamse bodem

• Eenkoorn (winter/zomer), emmer (winter/zomer), khorasan, teff, boekweit

De publicaties blijven downloadbaar vanaf deze Altergrain-website (https://www.hogent.be/over-hogent/vakgroepen/natuur-en-voeding/altergrain/). Op die website kan ook u eveneens de video-opnames terugvinden van alle lezingen van 15 februari 2019.

Contactpersoon:
Frank Van Boxstael (Hogent)
E-mail: frank.vanboxstael@hogent.be